BURGERS LATEN BOEREN NIET STIKKEN

De overheid verheft onteigening tot doel met stikstofkwestie als middel

De boeren van Nederland zitten in het nauw als nooit te voren. En daarmee ook de rest van de bevolking, al zullen velen dat nog niet beseffen. De regering wil het aantal boerenbedrijven drastisch beperken omwille van de zogenaamde stikstofproblematiek. Een automatische reflex is te gaan demonstreren en protesteren. Want het stikstofbeleid deugt niet, de maatregelen zijn disproportioneel en moeten worden teruggedraaid. Maar is dat wel zo en heeft het zin om te demonstreren? Is er überhaupt een uitweg?

Afgelopen week verschenen er demonstranten bij de woning van minister voor natuur en stikstof Christianne van der Wal-Zeggelink. Daar was veel commotie over, ook bij partijen die pal achter de boeren staan. Zo hoog zit het dus bij de boeren, dat ze dat doen. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

De Raad van State heeft in 2019 bepaald dat stikstofbeleid in Nederland tot dan toe niet deugde. De natuur werd onvoldoende beschermd en de regering moest beter haar best doen en heeft dat ook gedaan. Wat precies het stikstofprobleem is en welk beleid er gehanteerd wordt lezen op de site aanpakstikstof.nl. Daar lezen we onder andere:

“Stikstof is een gas dat overal om ons heen is. De natuur kan niet zonder en wij ook niet. Samen met zuurstof of waterstof wordt stikstof omgezet in stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Dan wordt het reactieve stikstof. Ook dat is onmisbaar voor alle vormen van leven op aarde. Maar teveel reactieve stikstof is schadelijk voor mens en milieu.”

Het gaat dus niet om stikstof zelf, dat kan ook niet want de lucht bestaat al voor zo’n 80% uit stikstof. Het gaat om stikstofverbindingen. Die worden veroorzaakt door met name de landbouw, maar ook door het verkeer en door de woningbouw. In tegenstelling tot CO2 is stikstof een lokaal probleem, de stikstof calculator van de overheid rekent tot 25 kilometer van de uitstootbron. Op de genoemde site staat een heel lang verhaal over kwetsbare natuur, bodemverzuring en een monocultuur die daardoor ontstaat. Maar de bottom line is dat de stikstofverbindingen in hoofdzaak schadelijk zijn voor dopheide in de zogenaamde Natura 2000 gebieden. De ironie wil dat die dopheide daar helemaal niet van nature voorkomt maar door de mens is aangeplant. En als die dopheide door stikstofdepositie verdwijnt, dan komt daar andere vegetatie die beter tegen stikstof kan voor in de plaats. https://www.climategate.nl/?s=stikstof

Welbeschouwd gaat het dus niet om de natuur, maar om de natuur zoals de overheid de natuur graag ziet. Het is dus niet een milieuprobleem maar een politiek probleem. Dat kan natuurlijk maar staat dat in verhouding tot de vernietigen van een bedrijfstak waar zoveel mensen afhankelijk van zijn?

De overheid vindt van wel en gaat heel ver in haar beleid. Ze heeft besloten boeren te gaan onteigenen. Daarvoor zijn enorme budgetten vrij gemaakt. Hoe eerder boeren instemmen met onteigening, hoe hoger de vergoeding. Boeren die zich blijven verzetten en zich pas in latere instantie laten onteigenen zullen een steeds lagere vergoeding tegemoet zien. Kennelijk is er de beleidsmakers meer aangelegen waar welke vegetatie wel of niet groeit dan de beschikbaarheid van voedsel en de bijbehorende gezonde economie. Een betere aanwending van de voor onteigening beschikbare budgetten zou zijn om boeren die stikstof uitstoten te ondersteunen in een transitie naar biologisch dynamische landbouw. De regelingen en subsidies zijn er wel, maar daar wordt in beginsel niet op ingezet. Dat is vreemd want nu krijg je een hoop boze boeren die aan hun lot over gelaten worden. Kind met badwater weggooien noemen we dat.

Het is volkomen begrijpelijk dat de boeren in het geweer komen, al zullen velen het uitsluitend doen vanwege de existentiële bedreiging waarin ze verkeren. De essentie van de stikstofkwestie zal lang niet door iedereen begrepen worden, al was het maar omdat hierover niet alles in de media feitelijk wordt uitgelegd.

Wel berichten de media over de boerenprotesten, waarbij niet zal worden nagelaten om boeren te framen en tegelijkertijd het overheidsbeleid te verdedigen. De vraag is ook wat boeren denken te bereiken met de demonstraties en protesten.

Want net als demonstraties op het Museumplein of Malieveld, je gaat er de overheid niet mee op andere gedachten brengen. Die hebben nu eenmaal hun agenda, al dan niet vanuit het buitenland bepaald, hun doelen van agenda 2030, en in ieder geval door de Raad van State, die nu genoegzaam kan toezien dat de regering nu wel serieus werk maakt van het zogenaamde ‘stikstofprobleem’.

De boeren kunnen met tienduizenden trekkers naar het Malieveld getogen, als ze al niet door het zware materieel van ME of desnoods het leger worden tegengehouden, het overheidsbeleid zal er geen letter door veranderen. Mochten er boeren zijn die verder gaan dan het betamelijke dan zal dat door de media genadeloos worden verslagen en alleen maar tegen de boeren werken.

Waarom gaat het zoals het gaat en kunnen boeren er dan helemaal niks tegen doen? Jawel, er zijn zeker mogelijkheden, en dat is vooral een kwestie van goed verwachtingsmanagement en de samenwerking zoeken met burgers.

Verwacht allereerst niet dat de overheid zich ook maar iets aantrekt van demonstraties en protesten. De overheid heeft op demonstraties en protest gerekend en heeft beleid hoe ze daar mee om gaat. Het punt is dat in de plannen van de mondiale elite geen plek is voor boeren. Net als MKB en middenstand moet het boerenbedrijf verdwijnen. De bedoeling is dat er straks alleen maar grote multinationals zijn bij wie je online alles kan regelen. Je voedsel komt straks niet meer van het land, is ook niet meer biologisch, maar is synthetisch en gemodificeerd door Monsanto en wordt gekweekt in voedselfabrieken van o.a. Gates. Boeren komen in het verhaal niet voor.

Al zou je het niet geloven, sinds de docu Monopoly van Tim Gielen weten we dat zo’n beetje alle grote bedrijven grotendeels in handen zijn van Blackrock, Vanguard, Statestreet en nog een paar. Daar zit zoveel macht en kapitaal geconcentreerd, en dat wordt aangewend om de gehele maatschappij te beheren en te beheersen. Dat gaat makkelijker via een aantal grote partijen waarin men een meerderheidsbelang heeft dan met een heleboel kleine zelfstandige partijen.

We kunnen er dus vanuit gaan dan het stikstofbeleid meer te maken heeft met mondiale machtsverhoudingen dan met lokaal natuurbeheer. Hoewel het stikstofprobleem alleen in Nederland lijkt te bestaan, maar dat is de keuze die de overheid maakt om de onteigeningen te forceren. Zoals Hans Labohm al zei “De stikstofkwestie is een vals voorwendsel om het recht op privé eigendom in Nederland aan te tasten”.

Het heeft meer weg van een gijzeling dan van een gezonde dynamiek in een democratisch en maatschappelijk speelveld. Demonstreren en protesteren in deze is net zoiets als roepen tegen je gijzelnemer dat je het er niet mee eens bent en of hij je alsjeblieft weer vrij wil laten (en daar nog serieus op hopen ook). En in agrarische context: dat de koe tegen de boer zegt dat ze het er niet mee eens is dat ze naar het slachthuis moet omdat ze het nog wel even fijn vindt in de wei.

Demonstreren kan wel nut hebben. Maar dan voor de samenhorigheid, eventueel om de groep groter te maken, om de publieke opinie positief te beïnvloeden, en om te voorkomen dat je als sector de indruk wekt dat het je niet uitmaakt. Je kunt beter spreken van manifesteren, dat is een breder begrip en dat is ook wat de boeren moeten doen om hier uit te komen.

Want de hamvraag is, komen we hier uit? Jazeker, dat kan. Maar de boeren kunnen dat niet alleen. Daar hebben ze de andere burgers voor nodig. Consumenten, maar ook investeerders. Wie ze niet nodig hebben zijn de overheid, banken en grote multinationals.

Allereerst de boeren, wat kunnen de boeren doen?

• Algemeen: probeer in een meer zelfstandige autonome positie te komen, waarbij je niet in de mangel zit van overheid, bank en of een grote afnemer.
• Richt je rechtstreeks op de consument. Er is in toenemende mate behoefte aan vers van het land, rechtstreeks van de boer. Maak daar gebruik van. Op die manier wordt je minder afhankelijk van een of meerdere grote afnemers.
• Ga over op biologisch of biologisch dynamisch. Het is misschien niet makkelijk, maar er zijn vele bedrijven die de stap al gemaakt hebben, en met succes. Er zijn coaches die je daarbij helpen en er zijn potjes voor die je financieel ondersteunen. Op die manier blijf je buiten schot van veel regelgeving. Veel (provinciaal) beleid is ook gericht op biologisch dynamisch en zo heb je de politiek mee in plaats van tegen je. Zie ook kringlooplandbouw.
• Zorg dat je land behouden blijft voor voedselvoorziening voor de burgers. Verkoop het daarom niet aan de overheid of een grote investeerder. Al kan dat een verleidelijke optie lijken in de benarde positie waarin je als boer kan verkeren. Maar vergeet niet dat er zo straks te weinig land over is waarop voor een redelijke prijs gezond voedsel verbouwd kan worden voor de bevolking die van je afhankelijk is.
• Hou de bank op afstand. Verkoop desnoods land. Ga niet mee in de ratrace van schaalvergroting: nog meer investeren om nog minder te verdienen. Maar wees creatief: diversificatie in plaats van specialisatie (niet alleen van je land, maar ook van je bronnen van inkomsten).
• Zoek andere financieringsbronnen. Geen banken, maar kleine betrokken investeerders. Of bied je klanten een abonnement aan zodat ze je vooruit betalen. Richt een ouderwetse coöperatieve vereniging op of neem er in deel. Ga naast de euro ook over op een ander betaalmiddel, bijvoorbeeld de florijn.
• Werk samen met andere boeren, en lokale partijen die bijvoorbeeld de distributie verzorgen.
• Wat ook een optie is: erfdelen, waarbij via een schaalverkleining het land van een boer wordt gedeeld met huurders die daar bijvoorbeeld tiny houses plaatsen en waar ruimte is voor moestuinen en recreatie.

Wat kun je als burger of consument doen? Heel veel:

• Wees je allereerst bewust van het feit dat gezond voedsel van het land komt. Dat kan natuurlijk ook uit je eigen moestuin, maar die heeft niet iedereen en niet iedereen heeft er de tijd voor of zin in. Boeren en burgers hebben elkaar nodig. Het voedsel in de supermarkt is niet zo gezond en voedzaam als het biologisch dynamische voedsel dat je rechtstreeks bij de boer koopt. Omdat voedsel in de supermarkt bewerkt is. Omdat er gebruik gemaakt is van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Omdat er op verarmde grond is geteeld vanwege specialisatie in plaats van diversificatie.
• Wees je ook bewust van het feit dat je met het kopen in de supermarkt de grote bedrijven steunt die een lijntje hebben met de grote macht, diezelfde grote macht die de boerenbedrijven verdrijven, die daardoor straks niet meer bestaan en je dan helemaal geen toegang meer hebt tot gezond voedsel.
• Steun daarom de boeren, niet zozeer door mee te demonstreren, maar vooral door met ze samen te werken. Om te beginnen door er rechtstreeks te kopen. Sommigen staan op de markt en sommigen hebben een eigen boerderijwinkel. Een boerenlandwinkel waar de boer rechtstreeks aan levert is natuurlijk ook prima, zelfs als het nog niet biologisch dynamisch is.
• Help mee lokale distributienetwerken op te zetten. Zo kan de boer zich richten op de voedselverbouwing. Dat kan met transport maar ook bijvoorbeeld als afhaalpunt in je wijk.
• Help desnoods mee met werkzaamheden op het boerenbedrijf.
• Financier de boer. Sommige boeren bieden klanten de mogelijkheid om een bedrag van bijvoorbeeld 1000 euro te investeren waarbij je voor een bepaalde tijd korting krijgt op zijn producten. Voor jou een inkoopvoordeel, en voor de boer een financieringsmogelijkheid zonder bank. En een stukje klantenbinding.

Wat kun je doen als investeerder? Je kunt het verschil maken.

• Ook hier gelden om te beginnen de bewustwordingen zoals bij de burgers en consumenten genoemd. Als je euro’s hebt, besef dat ze straks wellicht niks meer waard zijn, doe er daarom nu iets mee, waardoor je de hele maatschappij vooruit kan helpen met zoiets essentieels als gezond voedsel, dat anders straks niet eens meer beschikbaar is.
• Denk niet in termen van rendement voor jezelf maar voor de boer en voor de maatschappij als geheel. En pas in latere instantie is het leuk als je zelf ook wat van terug ziet.
• Denk en help mee andere betaalmogelijkheden. Crypto’s of alternatieve munten.
• Investeren kan ook in natura, hoeft niet alleen maar financieel te zijn. Kan in arbeid, maar kan ook met bedrijfsmiddelen die je voor de boer betaalt of voorschiet.

Tot slot, lokale politici, ambtenaren of bankiers, wat kunnen zij doen?

• Een aantal beroepsgroepen of maatschappelijke partijen zijn hier min of meer als verdachte dan wel als medeplichtigen aangeduid. Waaronder politici, ambtenaren de overheid) en bankiers. Wat betreft lokale politiek en ambtenaren, dat zijn natuurlijk overwegend oprechte dienders, wereldverbeteraars die het goed voor hebben de bevolking, ook met de boeren. Maar zij moeten beseffen dat zij ingezet worden door en voor een grotere macht, die niet het belang van het volk dient. Dan kom je in de knel als je regeltjes gaat zitten uitvoeren. Besef dat je werk bestaat voor het dienen van de bevolking en niet voor de hogere macht, terwijl die hogere macht jouw gebruikt om hun belang te dienen ten koste van de belangen van de burger. Weet voor wie je kiest.
• Dan de bankier, of welke medewerker van een bank dan ook. Als je echt vanuit je hart om de boeren geeft en hun maatschappelijke belang inziet, neem dan ontslag en ga zien dat je een soort bank opricht of helpt oprichten, in de vorm zoals de Rabobank ooit begonnen was, een boerenleenbank. Die bank moet eigendom worden van de deelnemende boeren, die er een stem in hebben in het beleid. Ga niet per se voor de euro, crypto’s of andere altcoins mogen ook. Zo help je de boeren echt want de huidige banken hebben hun menselijke gevoel met de boeren verloren, omdat ze rechtstreeks onder het kwaad sorteren. Een boerenleenbank is er door en voor boeren en heeft zich in het verleden bewezen.

Het is allemaal vooral een bewustwordingsproces. Wat is er nu precies aan de hand? Wat moeten we er aan doen? Kort samengevat: er is geen echt stikstofprobleem maar vooral een politiek probleem, een onbalans in de macht kun je ook zeggen. Wat kun je er aan doen? Maak degenen die te veel macht over je hebben irrelevant. Ga wat anders doen zodat ze geen vat op je hebben. Als de boeren en de (overige) burgers de handen ineen slaan, sluiten we de overheid, de supermarktketens, de levensmiddelenfabrikanten, de banken en de bovenliggende machten voor een groot deel uit. Daar ligt de oplossing. Dat dit niet makkelijk is, is een feit. Daar weet ik alles van. Zelf zijn we hier in de Achterhoek bezig met het project de Gezonde Samenleving, dat nog steeds niet helemaal van de grond is gekomen. Dat gaat binnenkort wel echt gebeuren omdat we blijven volhouden. Het is te belangrijk, het staat ook niet op zichzelf. Er zijn verder in veel regio’s meerdere initiatieven tussen boeren en burgers, het ene succesvoller dan het andere, maar we moeten beseffen dat dit met vallen en opstaan gaat. Er is geen blauwdruk, geen toverformule, we moeten heel veel opnieuw leren, en ook afleren. Dat maakt allemaal onderdeel uit de nieuwe samenleving waarvoor die komen gaat. Dat is wat anders dan de new world order. Dat is ook een keuze, daarvoor kies je als er met samen met de overheid wil en denkt uit te kunnen komen. Als je los van de overheid wilt komen, en los van banken en grote multinationals, dan kies je voor de nieuwe samenleving, die in wording is, en waarbij je samen met burgers een mooie toekomst kunt opbouwen. Boeren en burgers hebben elkaar nodig, die laten elkaar niet stikken.